Kolegiata św. Piotra i Pawła w Kruszwicy to jeden z najcenniejszych zabytków romańskiej architektury sakralnej w Polsce. Została wzniesiona około XII wieku, prawdopodobnie z fundacji Mieszka II lub Bolesława Krzywoustego, jako kościół klasztorny benedyktynów. Po przeniesieniu biskupstwa kujawskiego do Włocławka w 1157 roku, świątynia stała się kościołem kolegiackim. Świątynia została zbudowana na planie krzyża łacińskiego, z trzema nawami, transeptem i pięcioma absydami. Charakterystyczne dla stylu romańskiego są grube kamienne mury, półkoliste łuki oraz proste geometryczne kształty.